Timothy Freke en Peter Gandy hebben met hun boek ‘De mysterieuze Jezus’ veel indruk op mij gemaakt. ‘Mysterieus’ in de titel vind ik aardig gevonden, het begrip heeft hier een dubbele betekenis. Namelijk: geheimzinnig, dus dat Jezus voor ons een raadsel is. Maar ook: figuur van een mysteriereligie. Dat is een godsdienst, waar je niet zomaar deel van kunt uitmaken. Pas als je geschoold bent in de geheimen kom je erbij via een inwijdingsritueel, zoals onderdompeling. De sporen daarvan zijn nog zichtbaar in ons geloof, christenen worden gedoopt, oorspronkelijk alleen volwassenen. De kinderdoop is lastig, om het met een understatement te zeggen. Ingewijd worden terwijl je van toeten noch blazen weet (de ouders weten er overigens doorgans niet veel meer van dan de baby die ze naar het doopvont dragen). Dat kan eigenlijk niet. Dit probleem wordt opgelost door de scholing achteraf te doen. We kennen deze als: belijdeniscatechese. Waarna je in een ritueel tijdens een kerkdienst, vaak met Pinksteren (met Pasen zou passender zijn) je doop beaamt. Het is met de kennis die je hebt als belijdend lid allemaal heel mager, maar de gang van zaken is dik genoeg om het christendom te herkennen als oorspronkelijk een mysteriereligie. Het kan voor de volledigheid geen kwaad om de lijn van Freke & Gandy weer te geven. Zij geven aan dat het Jodendom veelkleurig was. Dat is bepaald niet verassend. Mensen zijn veelkleurig en van iedere religie kun je ook stellen dat deze alle kleuren van de regenboog heeft. Mensen verschillen immers van elkaar. Kijk ter vergelijking naar de uitslag van de verkiezingen. In de tijd van de verzuiling meende men dat een christen op een christelijke partij diende te stemmen. Je hebt ze nog altijd die zo denken maar voor wie uitslagen analyseert is duidelijk dat christenen in hun politieke uitkomst kunnen variëren van PVV tot Groen Links. Je kunt stellen dat veelkleurigheid standaard is. Nooit mag je (meer) stellen dat een christen niet op partij X zou mogen stemmen omdat hij christen is. En nu de stap naar de bijbel. Als we die lezen maken we er één jodendom van. Dat is dom. In de bijbel zelf wemelt het al van de verschillen, laat staan in de werkelijkheid, die te breed is om in een boek compleet weer te kunnen geven. Lang verhaal kort: er waren dus ook joden, die met hun godsdienst aansluiting zochten bij de heidense omgeving NB heidens is hier feitelijk bedoeld, niet negatief. Joden in Egypte spraken Grieks en vele van hen voelden zich senang in een universeel geloof. Zoals expats eerder wereldburger zijn dan een boer uit Bennekom die zelden buiten de bebouwde kom komt. In die universele Egyptische atmosfeer is de joodse filosoof Philo een sleutelfiguur. Hij woonde in Alexandrië, de bakermat van het christendom . Een andere sleutelfiguur is Eusebius. Deze kerkvader is een onverdachte bron omdat hij juist degene is die Jezus als een historische figuur zag en de kerkgeschiedenis vanuit deze invalshoek heeft gekleurd.
Volgens Freek & Gandy haalt Eusebius Philo aan, als die schrijft over een groep, genaamd de Therapeuten. Philo noemt de viering van een lentefestival. En dan voel je het wel, lente is Paastijd. De tijd waarin het hart van de mysteriereligie klopt. De religie die de overwinning van het leven op de dood viert. Dat is typerend voor de lente. Als de bron deugdelijk is (ik kan dat niet beoordelen) dan schreef Philo over hen in het jaar 10 n.Chr. De Therapeuten zijn volgelingen van Pythagoras, de legendarische wiskundige, aan wie je de getallenmystiek wel kunt toevertrouwen. Ik moet meteen denken aan de wonderbare visvangst in het Johannes evangelie (hoofdstuk 21) als er welgeteld 153 vissen in het net krioelen. Natuurlijk zijn er gelovigen die serieus menen dat iemand dacht “Kom laat ik ze eens tellen”, en dat dit het aantal bleek te zijn. Je doet het verhaal echter meer recht (of eigen: alleen recht) als je ervan uitgaat dat dit getal symboliek ademt, en daarin een boodschap doorgeeft. Ook andere getallen spelen in het evangelie een duidelijk rol, met name drie en zeven, met iedere zevende dag als heilige dag. Iedere zeven weken hielden de Therapeuten een wekenfeest. Wij kennen het van de vijftig(ste Paasdag) als zeven keer zeven wordt afgesloten en de Heilige Geest de wereld vervult. Het is niet onlogisch als ons evangelie via de Therapeuten verbonden is met Pythagoras en diens volgeling Philo van Alexandrië.
De ongemakkelijke waarheid van het christendom 