Vandaag is het in de noordelijke Nederlanden nog kerst. Het feest van de geboorte van…Tja van wie eigenlijk? Een kind in een stal. Hoewel… dat staat er niet. Het viel mij bij de lezing eigenlijk voor het eerst (terwijl ik Lucas 2 al zo vaak heb gelezen) op dat er tot drie maal toe wordt verteld dat het kind in de kribbe ligt. Drie maal in zo’n kort verhaal, dat is nogal wat. Het moge duidelijk zijn dat ik niet meedoe met de weerzinwekkende nieuwlichterij van de voederbak. Ik weet wel, dat kan de betekenis van het woord ook zijn, maar het creëert een stal en gaat voorbij aan de diepte die in de term ‘kribbe’ schuilgaat. Een ‘voederbak’ drie keer noemen, dat is overbodige herhaling. tot drie maal toe de kribbe roept bij mij het gevoel op dat Lucas de hoorder ergens op attent wil maken: kribbe, kribbe, kribbe! Mensen denk na over wat ik hier wil zeggen. Denk niet aan een voederbak. Lucas licht een tipje van de sluier op als hij spreekt over ‘in doeken gewikkeld’. Is daar niet ook sprake van bij Jezus als hij in de grafspelonk ligt? Ik vermoed een verband tussen beide. Dood en opstanding (= wedergeboren worden) schemert al onmiskenbaar door in de kerstlegende van Lucas, die hij niet zelf verzint, maar baseert op een verhaal dat rond het begin van de christelijke jaartelling al in Egypte werd verteld.
Ook dit jaar waren er herders op bezoek. En een engelenkoor uit de hemel, en binnenkort komt een onbekend aantal magiërs uit het Oosten op visite. De nationale bijbelquiz had weer eens de bekende instinker, vragend naar het aantal. Bijna iedereen dacht drie. Lucas hoor je er helemaal niet over. Die vindt het wel welletjes met de herders en de engelen. Driekoningen baseert zich met creatieve fantasie (en dat is heel goed) op het evangelie van Matthäus.
Wie de evangeliën historisch wil lezen wens ik intussen veel succes toe. U komt daarmee ongetwijfeld in de knoop. Maar hak hem gezellig door en leg alle problemen en onmogelijkheden simpel naast u neer. Wat kan het schelen? Door alle tijden heen doet het gros van de gelovigen maar wat en veel van hun theologische herders doen daar onbekommerd aan mee.
Wie het houden bij een geboorte in een grot komen dichterbij het geheim. Die grot vindt u nergens terug, maar een oude traditie rept daarvan en in Bethlehem stromen drommen naar de geboortegrot. Ik was er ooit ook, zij het niet op de verjaardag van de Heer. Een grot symboliseert de baarmoeder van de aarde. Dat is een treffend beeld, want de mens (in het kind van Bethlehem uitgebeeld) is een kind van de hemel (verwekt door de Heilige Geest, lees het o.a. in Lucas, het staat er allemaal keurig in) en… de aarde. Dus geboren uit de aarde, uit die baarmoeder/grot.
Van de geboorte van Jezus van Nazareth is hoe dan ook geen sprake. Logisch, daarvoor moet je in Nazareth zijn.
Men vraagt zich – terecht – af hoe het mogelijk is dat ik, als predikant, kan preken in een kerstnachtdienst. Kans gemist! Ik heb het eergisteren gedaan! Maar herkansing is er ook. Komend jaar op 24 december om 22.30 in de Sint Baafskerk in Aardenburg. Dan is er weer een Baafse (kerst)Beleving. Komt en u ervaart hoe het mogelijk is. Kenmerkend voor een Baafse Beleving is, dat de muzikale bijdrage van professioneel niveau is, met een rake meditatie/overdenking/vertelling
Ik wil nog wel wat van zeggen als antwoord op de bovengenoemde vraag. Zodat u een indruk krijgt hoe ik kan preken in de geboortenacht, terwijl ik van opvatting ben dat de historische Jezus helemaal niet heeft bestaan. Het antwoord is dat het geboorteverhaal van Lucas niet rept over de geboorte van Jezus. Die naam wordt niet genoemd. Dat is pas in de context van de besnijdenis, als het verhaal Jezus historiseert en zegt: de godenzoon is een Jodenzoon. Zo is dat! Het evangelie is op joodse bodem gefundeerd. Het gaat in het kerstverhaal van Lucas om de geboorte van een zoon. Uit eerdere informatie blijkt dat de moeder maagd is en de vader de Heilige Geest. Een godenzoon dus. Waarvan, zo vertelt het verhaal ook, gezegd wordt dat hij de Christus is. Dus: (het)Christus (kind) wordt geboren! Christus is geen naam, maar een term die gezalfde betekent. Die ook gebruikt wordt om het goddelijke bewustzijn in de mens aan te duiden, Dat komt in de kerstnacht aan het licht. Opdat Christus in jezelf geboren wordt.
Het belangrijkste bekende lied van de kerstnacht, Stille nacht, heilige nacht, gaat als volgt: “Davids zoon lang verwacht. Die miljoenen eens zaligen zal wordt geboren in Bethlehems stal.”
Een jaar of veertig geleden zongen we nog “werd geboren in Bethlehems stal.” Van werd naar wordt. Wie besloten heeft dat dit anders moest weet ik niet, maar het is een rake verbetering. Werd geboren maakt er historie van. Wordt geboren laat de geboorte als historisch moment achter zich. Christus wordt telkens – in ons – geboren als wij het licht in ons ontdekken en laten schijnen.
In deze laatste bijdrage van 2018 wens ik allen die ervan kennisnemen een gezond goed 2019 toe.
De ongemakkelijke waarheid van het christendom 